Cumhuriyet’in 102. yılında, Türkiye’nin sanayileşme tarihinin önemli tanıklarından biri olan Beykoz Kundura, endüstri mirasını koruma ve gelecek kuşaklara aktarma çalışmalarında yeni bir sayfa açıyor. 25 Ekim Cumartesi günü açılışı gerçekleştirilen Kundura Hafıza Arşiv ve Araştırma Merkezi, bir fabrikanın belleğinden doğan çok katmanlı bir araştırma alanı olarak kapılarını araştırmacıların kullanımına açıyor.
Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan süreçte ülkenin sanayileşme ve modernleşme hikâyesine tanıklık eden Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası, üretimden sosyal yaşama uzanan özgün yapısıyla yalnızca bir fabrika değil; aynı zamanda bir emek, dayanışma ve toplumsal dönüşüm mekânı olmuştu. Bugün bu miras, Kundura Hafıza Kültürel Mirası Koruma Derneği çatısı altında yürütülen arşiv ve araştırma çalışmalarıyla yaşatılıyor.
2015 yılında başlatılan Sözlü Tarih Projesi ile temelleri atılan merkez; fabrika çalışanları ve ailelerinin tanıklıkları, üretim süreçlerine ait objeler, fotoğraflar, belgeler ve çizimlerden oluşan kapsamlı koleksiyonuyla Türkiye’nin endüstri, emek ve kültür tarihine ışık tutuyor. Sümerbank Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası’nın eski Kreş binasında konumlanan Merkez, bünyesinde bulunan Sümerbank, Etibank, Sac Ambarı ve Sözlü Tarih arşivleri ile kapsamlı koleksiyonun yanında Sümerbank Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası başta olmak üzere Osmanlı, Cumhuriyet dönemi sanayi tarihi ile emek çalışmaları, endüstri ve kültür mirası konularına odaklı bir ihtisas kütüphanesini de araştırmacıların kullanımına açıyor.
Fabrika döneminde müdüriyet binasında yer alan teknik kütüphaneden ilhamla kurulan Kundura Hafıza Kütüphanesi ise, Cumhuriyet’in bilgi üretme, paylaşma ve ilerleme ideallerini bugüne taşıyor. Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi sanayi, iktisat, emek tarihi, kadın işçilerin deneyimleri ve kültürel miras alanlarına odaklanan zengin koleksiyonuyla araştırmacılar için üretken bir buluşma alanı sunuyor.
Sümerbank Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası’nın 200 yıllık tarihine ve sosyal hayatına odaklanan “Kundura’nın Hafızası: Bir Fabrika’ya Sığan Dünya” sergi turu ile başlayan açılış programı; Kundura Hafıza Kütüphane ve Arşiv Sorumlusu Erdi Yüksel’in açılış konuşmasıyla devam etti. Gün boyu süren açılış kapsamında; Çelik Gülersoy Vakfı İstanbul Kitaplığı’ndan Hayri Fehmi Yılmaz, Vitali Hakko Kreatif Endüstriler Kütüphanesi’nden Begüm Başoğlu Öner ve Bursa Büyükşehir Belediyesi Bursa Kent Arşivi’nden Dilek Yıldız Karakaş, kendi kurumlarının arşiv ve hafıza çalışmaları üzerinden deneyimlerini paylaştı.
Konuşmacılar, kurumlarının tarihsel gelişim süreçlerinden, arşivlerini ve koleksiyonlarını oluşturma biçimlerinden, bilgiye erişim ve koruma yöntemlerinden söz ederken; kent tarihi, yaratıcı endüstriler ve kültürel miras gibi farklı alanlara temas eden örnekler sundular. Farklı kurumların hafıza ve arşiv pratiklerini bir araya getiren bu buluşma, Türkiye’de kütüphane, arşiv ve bellek çalışmalarına dair güncel yaklaşımların tartışıldığı, kurumların bilgi üretimi ve aktarımındaki rollerinin değerlendirildiği zengin bir paylaşım ortamı yarattı.
Kütüphane ve hafıza kavramlarını farklı coğrafyalardan anlatılarla tartışmaya açan iki özel belgesel gösterimi Kasım ayında Beykoz Kundura’da
Kundura Hafıza Arşiv ve Araştırma’nın kütüphanesinin açılışı kapsamında çok özel iki belgesel gösterimi de Kasım ayında ücretsiz izleyicilerle buluşarak kütüphane ve hafıza kavramlarını farklı coğrafyalardan anlatılarla tartışmaya açacak. 15 ve 29 Kasım’da gösterilecek ‘Umberto Eco – Dünyanın Kütüphanesi (A Library of the World)’ kütüphaneyi bir düşüncenin evreni, hayalin mekânı ve kültürel sürekliliğin taşıyıcısı olarak ele alırken; 8 ve 22 Kasım tarihlerinde izleyiciyle buluşacak ‘Bir Kütüphane Nasıl Kurulur (How to Build a Library)’ ise Nairobi’deki iki kadının girişimi üzerinden, sömürge geçmişinin gölgeleriyle yüzleşerek kütüphaneyi toplumsal dönüşümün sahnesi haline getiriyor. Bu iki filmin karşılaşması, kütüphaneyi yalnızca bilgi arşivi değil, aynı zamanda hem bireysel hem de kolektif hafızanın ve kültürel direncin canlı, organik bir evren olarak yeniden tahayyül etmeye davet ediyor.
* Kundura Hafıza Arşiv ve Araştırma Merkezi, randevu ile hizmet verecektir.
Beykoz Kundura Hakkında
Beykoz Kundura, Türkiye’nin sanayileşme tarihinin önemli tanıklarından biri olan ve kökeni 19. yüzyıl ortalarına uzanan Sümerbank Deri ve Kundura Fabrikası’nın mirası üzerine inşa edilmiş çok yönlü bir kültür, sanat ve üretim merkezidir. Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan süreçte ülkenin endüstriyel ve sosyal gelişimine tanıklık eden fabrika, Cumhuriyet döneminde Sümerbank çatısı altında yeniden yapılandırılarak yalnızca bir üretim alanı değil; hastanesi, kreşi, sineması ve sosyal tesisleriyle bir yaşam alanı hâline gelmiştir. Bu yönüyle Beykoz Kundura, Türkiye’deki erken sanayi yerleşkeleri arasında özgün bir yere sahiptir.
2000’li yıllardan itibaren başlayan dönüşümle birlikte yapı kompleksi, endüstri mirasının korunması ve kültürel üretimle buluşması amacıyla yeniden işlevlendirilmiştir. Bugün Beykoz Kundura; sinema, sahne, sergi ve atölye programlarının yanı sıra Kundura Hafıza Arşiv ve Araştırma Merkezi aracılığıyla geçmişin belleğini bugüne taşımakta, yaratıcı endüstriler ve sanatsal üretimler için ilham verici bir ortam sunarak endüstri mirası ile çağdaş kültür üretimini buluşturan öncü bir örnek olarak öne çıkmaktadır.
Kundura Hafıza Arşiv ve Araştırma Hakkında
Kundura Hafıza Arşiv ve Araştırma, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e uzanan Türkiye endüstri tarihine ışık tutan zengin bir koleksiyona sahiptir. Beykoz Deri ve Kundura Fabrikası başta olmak üzere Sümerbank ve Etibank gibi kurumların arşivlerinden oluşan koleksiyon; fotoğraf, belge, obje ve sözlü tarih kayıtlarıyla fabrikanın kültürel mirasını geleceğe taşır.
2015’te Tarih Vakfı iş birliğiyle başlatılan Sözlü Tarih Koleksiyonu 200’ü aşkın fabrika çalışanı ve ailesinin tanıklıklarını toplarken; Sac Ambarı Koleksiyonu fabrikanın üretim ve sosyal yaşamına ait 5 binden fazla objeyi korur; Sümerbank ve Etibank koleksiyonları ise Türkiye’nin sanayi geçmişine dair binlerce görsel ve belgeyi bir araya getirir.
Kundura Hafıza Öğrenme Programları Hakkında
Kundura Hafıza, öğrenmeyi yalnızca bilgi aktarımı olarak değil, deneyim, sorgulama ve yaratıcılıkla iç içe bir süreç olarak ele alır. Kundura Hafıza, çocuk ve yetişkin atölyeleri aracılığıyla katılımcıların mekânı keşfetmesini, mirası sorgulamasını ve yaratıcı üretim yapmasını hedefler; çocuk atölyeleri robotik kodlama, kolaj, mimari, peyzaj ve dericilik gibi etkinliklerle yaklaşık çocuklara ücretsiz ulaşırken, yetişkin atölyeleri kâğıt, deri ve cam işçiliği gibi endüstri mirası temalı uygulamalar sunar. Kamusal programlar kapsamında, “Bir Fabrikaya Sığan Dünya” kalıcı sergisi fabrikanın tarihini, üretim süreçlerini ve sosyal hayatını öğrencilere ve halka aktarır.
Sözlü tarih atölyeleri ve “Vardiya” programı, katılımcılara arşiv ve sanat üzerinden üretim ve araştırma deneyimi kazandırır. Yaz okulu ve öğretmen eğitimleri, kültürel miras bilincini yaygınlaştırır ve bilgilerin başkalarına aktarılmasını sağlar. Panel, film, festival ve hafıza yürüyüşleri gibi etkinlikler geçmiş ile bugün arasında köprü kurarken, işaret dili turları ve dijital içeriklerle erişilebilirlik sağlanır. Tüm bu programlar, katılımcıların geçmişi deneyimlemesini, paylaşmasını ve kültürel miras bilincini toplumda yaygınlaştırmasını mümkün kılar.
Kundura Hafıza Kütüphanesi Hakkında
Beykoz Kundura’nın endüstri mirasını korumak, incelemek ve geleceğe aktarmak amacıyla kurulan Kundura Hafıza Arşiv ve Araştırma Merkezi bünyesindeki kütüphane, 2015 yılından beri devam eden arşiv çalışmalarını tamamlayan bir ihtisas kütüphanesi niteliği taşır. Fabrika döneminde müdüriyet binasında hizmet veren teknik kütüphaneden ilhamla yeniden kurulan bu alan, fabrikanın bilgi üretme ve paylaşma geleneğini sürdürür.
Yaklaşık 5 bin eserden oluşan koleksiyon; deri ve kundura üretiminin yanı sıra Osmanlı ve Cumhuriyet dönemi sanayi, iktisat, emek tarihi ve kültürel miras konularına odaklanır. Sümerbank ve Etibank arşivlerine ait basılı kaynakların yanı sıra kişisel bağışlarla da zenginleşen kütüphane koleksiyonu, Prof. Dr. Arzu Öztürkmen’in sözlü tarih, performans çalışmaları ve halkbilim alanlarındaki kitaplığını da bünyesinde barındırır.
Arşiv ve Araştırma Merkezi arşiv ve kütüphanesiyle; tarih, iktisat, sosyoloji, mimarlık ve tasarım gibi farklı disiplinlerdeki araştırmacılar için üretken bir buluşma noktası oluşturur.
Ayrıntılı bilgi için:
Evrim Eylem Şişman • e.eylemsisman@gmail.com • 0554 348 80 26
