22 Ocak 2024
Sümerbank‘ın ikonik logosunun yaratım hikâyesini merak edenler için Kundura Hafıza arşivinden sizin için seçtik…
Nahit Katlan*
Sümerbank tanıtma işaretleri, amblem, rumuz, kısaltmalar, alameti farikalar ve markalar gibi bütün özel tanıtıcı sembolleri içine alarak, ticari gelişim ve mevzuat hükümlerin tesiri ile ve daha çok ihtiyaca göre değişim gösteregelmişlerdir.
Sümerbank ismi başlangıçta, 2262 sayılı Kuruluş Kanununda, iki kelime olarak belirtilmiştir: SÜMER BANK… Gerçekte dil bilgisi açısından yerinde olan bu durum, pratik kullanışta ister istemez basitleştirilmiş, birleşmiş ve iki kelime SÜMER BANK tek kelime SÜMERBANK olmuştur. Bu, daha çok banka isimlerinde yadırganmayan ve çoklukla istenilerek yaratılan, yapılan bir durumdur.
Kısa yazılış gereğinin karşılanmasında, ilk zamanlarda ve çok zaman, Sümerbank, aralarına nokta koymaksızın Sümer ve Bank kelimelerinin ilk harfleri ile SB olarak ifade edilmiş ve edilmektedir. Bu şekildeki kullanışa resmiyet veren bir karara veya direktife rastlanılmamıştır. Durum, anlaşıldığına göre, ihtiyacın yarattığı bir pratik alışkanlıktan ve bir anonim benimseyişten ibarettir.
SB kısaltması, yan yana klasik kullanılma dışında, zamanla bir anahtar şekline, sembolüne sokulmuş ve bu da kolayca benimsenmiştir. Anahtar SB’nin ortaya çıkışı, resmi kayıtlara göre 1943lere kadar geriye götürülebilmektedir. (1) [1]Bu rumuzun daha gerilerde de kullanıldığı belirmiş, fakat ilk olarak neden ve nasıl ortaya çıktığı, kimce çizilip, lanse ve kabul edildiği, özel bilgiye dayanılarak da henüz öğrenilememiş ve güvenilir açıklıkla bilinir durumda değildir.
1943’te anahtar şekilli SB ile sadece SÜMER kelimesinin birlikte ve, Sümerbank mamullerini iç ve dış piyasada tanıtmak ve taklitçiliği önlemek maksadıyla bir alameti farika olarak tesciline gidilmiş ve bu markalar (şekil 1 ve 2), 9 Temmuz 1943 tarihinden itibaren 15 yıl[2] müddetle 7308 ve 7309 numaralarla İktisat Vekaletince tescil edilmişlerdir.
Başlangıçta belirli ölçülerle standartlaştırılmamış ve standartlaştırılmadan bu markalar, alameti farika olarak, Ekim 1943’te 79 sayı ile, mamuller üzerine kullanılmak üzere Sümerbank camiasına tamim edilmiştir.
1956 18 Aralığında Resmi Gazete de yayınlanan 4/8262 sayılı Bakanlar Kurulu Kararnamesi, Sümerbank’ın 1943’te tamim ettiği bu konuyu ele almış, genişletmiş, genelleştirmiş ve özetle, fabrikasyona tabi olmadan elde edilen zirai mahsuller, el işleri ve küçük sanat mamulleri üzerine, 1 Mart 1957 tarihinden itibaren imalatçısı tarafından tescil edilmiş bir markanın konulmasını mecburi tutmuştur. Bu karara bağdaşık olarak, Sümerbank müessese ve fabrikalarının çoğunda tescil ettirilmiş bir marka veya alameti farikanın bulunması üzerine, uzun süredir kullanımda olan anahtar SB işaretinin, bir standart olarak belirli ölçüler dahilinde yeniden tespiti ve bütün Sümerbank camiasında kullanılması faydalı mütalaa edilmiş ve bunu temin maksadıyla hazırlanan şekil standardı (Şekil 3), 1 Mart 1957 tarihinden itibaren yürürlüğe konulmuş ve bu standartlaştırılmış anahtar SB’nin mamuller üzerinde yeknesak marka olarak kullanılması, herhalde 7308 ve 7309 tescil numaralı markaların hüküm ifade ediş sürelerinin sona ermesinin yaklaşmasıyla da, Genel Müdürlükçe uygun görülmüş Yönetim Kurulunca 1.3.1957 tarihinde 302 sayı ile onanıp kararlaştırılmıştır.
[1] Sümerbank Plan ve Organizasyon Müdürlüğü kayıtları.
[2] 3.3.1965 tarih ve 551 sayı ile Kabul edilen ve 12.3.1965 de yayınlanıp 12.6.1965 de yürürlüğe giren son ve yeni “Markalar Kanunu” nun 16. Maddesi, marka hakkının tescil tarihinden itibaren hüküm ifade ediş süresini 15 yıldan 10 yıla indirmiştir.
Bakanlar Kurulu kararnamesinin koyduğu tescil zorunluluğu üzerine, standart şekli ile anahtar SB markası, Sümerbank adına 28.02.1957 tarihinden itibaren 15 yıl müddetle, Adalet Bakanlığının 16.3.1957 tarih ve 14893 sayısıyla kayıt ve İktisat ve Ticaret Vekaletince 17635 numara ile tescil edilmiştir.
Standartlaştırılmış anahtar SB’nin, 1957 başında bütün camiaya yapılan 5666 sayılı direktifle, ‘Şekil Standardı’ olarak demirbaş kayıtlarına alınmasını istenmiş ve altına müessese veya fabrika isimleri yazılmak suretiyle işaretin marka olarak da kullanılabileceği belirtilmiştir. Ayrıca kısa bir süre sonra Mart 1957 sonunda, bütün camiada tek bir kullanışı temin için, 127 sayı ile şekil standardı da iliştirilmiş olarak yeniden bir tamim yapılmıştır.
Genelleştirilen bu amblem ve marka dışında, müessese ve fabrikaların çoklukla Genel Müdürlüğün tasvibini alarak hazırladıkları çeşitli özel alameti farikalar, markalar, işaretler de tescil edilmekte olaraktan vardır ve kullanılagelmektedir.
Bu konuda camia içinde koordinasyon sağlayıcı bir düzen kurmak üzere, 1945 ortalarından itibaren, zaman zaman üzerinde değişikler de yapılarak bir ‘Sümerbank Alameti Farika Yönetmeliği’ hazırlanmıştır. Kayıtlardan, 1949larda bile taslak üzerinde yazışmalar, çalışmalar olduğu anlaşılmaktadır. Fakat, bugün yürürlükteki yönetmelikler içinde böyle bir yönetmeliğe rastlanmayışı tasarıya son şekil ve resmiyet verilmediği göstermektedir. İhtiyaç kendini hissettirdiğinde herhalde yeni bir çalışma ile konu tekrar ele alınacaktır.
Rumuzlar hususunda, Sümerbank içi çalışmalar dışında, Sümerbank’ı kısaca tanımlamak üzere bazı öngörüler de ortaya çıkmıştır. Örneğin, 1962 sonunda ‘Merkezi Hükümet Teşkilatı Araştırma Projesi Yönetim Kurulu Başkanlığı’nca hazırlanan ‘Devlet Teşkilatı ve Görevleri’ adlı kitapta, rumuzlar bahsinde Sümerbank için ‘SÜMB’ tespit ve teklif edilmiş, fakat Sümerbank’ça, bu görüş yerinde bulunmayarak kullanılagelen ‘SB ve/veya anahtar SB’ rumuzunun devamında istek, ısrar ve karar gösterilmiştir.
Bugün anahtar şekilli SB işareti, belirli standart ölçüleriyle, Sümerbank’ın genel resmi amblemi, sembolü, markası, alameti farikası, kısaltılmış rumuzu olarak tutulmuş, tanınmış, tanıtıcı ve şimdilik yeterli durumdadır.
Bu genel durum yanında Sümerbank haberleşmelerinde kolaylık sağlama maksadıyla, özellikle telgraf adreslerinde bazı kısaltmalar yapıldığı da görülür. Başlangıçta ‘SÜMERUM’ ve bugün ‘SÜMERBANK’, kullanılmış, kullanılan ve telgraf adresleri için kısaltılmış rumuzlardır. Bu konuda müessese ve fabrikalar da, çoklukla müstakilen özel ve değişik kısaltmalar seçmişler ve kullanılmaktadırlar. Evvelce hazırlanıp tescil edilememiş ve fakat taslak çalışmaları yeniden başlayan ‘Haberleşme İşleri Yönetmeliği’, herhalde bu hususları da kapsayarak tanıtma işaretlerini düzenlemekte faydalı ve yardımcı bir doküman olabilecek görüşündedir.
Zaman, bugünün ‘SÜMERBANK’ ve ‘Anahtar SB’ rumuzlarının ne gibi bir gelişme izleyeceğini gösterecektir.
- Katlan, Nahit. “Sümerbank Tanıtma İşaretleri”. Sümerbank Aylık Endüstri ve Kültür Dergisi Cilt:5/Sayı: 58-59-60 (Nisan-Mayıs-Haziran 1966): 25-27